KWELDER PROJECT WEG NAAR ZEE NIET BEDOELD ALS PERMANENTE KUSTBESCHERMING

Foto: Professor Sieuwnath Naipal

Het kwelder project waaraan professor Sieuwnath Naipal te Weg naar Zee sinds 2015 met hart en ziel heeft gewerkt, is letterlijk in de zee verdwenen.

Het werd vorige week getroffen door een enorme dambreuk of beter gezegd ‘overtopping’ van het woeste water in de Atlantische Oceaan. Nu heeft het proefproject er aan moeten geloven en voor landbouwarealen, woonwijken, gebouwen en andere in het gebeid gepleegde investeringen is dringend bescherming vereist anders worden zij getroffen door een catastrofe.

Bewoners, maar vooral ondernemers, zien de bui al hangen. Als niet snel wordt ingegrepen, is de ramp niet te overzien. De politiek

is in het parlement op haar achterpoten gaan staan. Er moet meteen iets gebeuren, want zoals het spreekwoord luidt: ‘wie een hond wil slaan, vindt altijd een stok’. In dit geval is het de professor en zijn mislukte kwelder project. Naipal wil geen deel worden van ongefundeerde emotionele discussies over deze ernstige situatie en nog minder wil hij er een controverse over laten ontstaan. In het kantoor van zijn laboratorium op de Anton de Kom Universiteit van Suriname, geeft hij zijn versie van het verhaal.

Dat begint in 2015 bij de start van het project. Hij benadrukt dat vanaf het begin

dit een proefproject is geweest met als hoofddoel het ontwikkelen van adaptatiemaatregelen tegen stijging van de zeespiegel en om zo klimaatverandering op een duurzame manier aan te pakken. De aanpassingsmaatregelen omvatten onder meer het opzetten van de STU/kwelder voor het opvangen van sedimentatie (aangeslibde modder ) om aan te tonen dat de kusterosie wordt beperkt. Het project vloeit voort uit een eerdere waar in district Coronie, als gevolg van het nalaten en de problemen van de betonnen dijk, er vragen rezen over hoe in de toekomst  te zorgen voor een duurzamere oplossing, die zorgt voor het behoud van de biodiversiteit en de aanwezige mangrove aanplant voor zijn natuurlijke functie. Dat project werd ondersteund met wetenschappelijk onderzoek in het Bigi Pan-gebied. Met ondersteuning van Conservation International Suriname (CI-S) werd het plan voor Weg naar Zee gemaakt en opgezet. Bij Weg naar Zee, waar er al jaren sprake is van erosie en plannen voor het bouwen van een dijk niets opleverden, werd gezocht naar een geschikte plek om het proefproject te starten en waar sediment kon worden opgevangen voor het verbouwen van mangrove. Uit drie locaties koos Naipal het meest uitdagende, namelijk oostelijk tussen het bedevaarts- en het crematieoord. Niet een locatie waar zichtbaar al sediment aanwezig was en ook niet één die in het voordeel zou zijn van eventuele belanghebbenden.

De eerste kwelder werd in 2015 gebouwd. Met financiële ondersteuning van CI-S, die inkwam met vijftienduizend US dollar, wat lang niet toereikend was, is begonnen met het project. “We zijn begonnen om met de hand palen te heien en kregen gaandeweg ondersteuning van Staatsolie met een zwampmachine. Er werd gebruikgemaakt van materiaal dat kostendekkend werkt, zoals bamboe.” Binnen enkele maanden was daar het succes en was de kwelder vol met aangeslibde modder waarop mangrove kon worden geplant voor het uiteindelijke doel van het project. Het planten begon aan de volle zee waar de golven normaal binnen komen. “We hebben geen machines gehad om alles te onderhouden en de infrastructuur aan te pakken. Alles gebeurde met de hand en de wil om het te doen. We hebben een geïmproviseerde ‘airboat’ geconstrueerd.”

Na het succes van de eerste kwelder heeft CI-S nog zes gefinancierd. “Het heeft warempel gewerkt. Er is heel veel sediment binnengehaald; er is geplant, de mangrove is gegroeid en heeft bewezen waar toe het in staat is, namelijk het afbreken van de golven en behoud van sediment. Er is zelfs sprake geweest van landaanwas. Binnen het natuurlijke proces dat daardoor enigszins was hersteld, is bewezen waartoe een natuurlijke oeverbescherming in staat is met behoud van biodiversiteit en alle andere voordelen die het met zich meebrengt. Als het kwelder project niet goed was, zou dat vanaf dag één duidelijk zijn geweest.” Naipal beaamt wel dat hij niet in staat is geweest het project te onderhouden, “omdat we de middelen er niet voor hadden en ook geen getrainde mensen”. “Ik ben wetenschapper en onze taak is kennis delen, onderzoek doen en te laten zien hoe iets werkt. Iedereen praat over bescherming en men denkt gelijk aan dammen en dijken. Om iets te doen heb je resources, geld en kader nodig. Ik heb geprobeerd te laten zien dat met de natuur werken ook een mogelijkheid is, een “nature based solution”. En het is tot in zekere zin gelukt.”

Oorzaak Dat het succes van het kwelder proefproject nu in de zee verloren is gegaan, is volgens Naipal te wijten aan verschillende factoren, die met stellige zekerheid te maken hebben met klimaatverandering. Daarin spelen ook  een rol de verschuiving van modderbanken, in drie dimensies gezien: breedte, lengte en dikte. Er is sprake van een natuurlijke werking waartegen geen mens opgewassen is. “Zonder adequaat materieel om het natuurlijke proces te bevorderen, wordt een verloren strijd gevoerd.” Hypothetisch is de eerste oorzaak het hoe van de constante verplaatsing van modderbanken naar de kust van Suriname. De tweede is dat er sprake is van de impact van La Niña, waarbij van 2020 tot 2021 sprake is geweest van overstromingen in het binnenland. Gecombineerd met nu een zekere vorm van El Niño, met extreme droogte en daarboven klimaatverandering, ontstaan extreme situaties. Die blijven niet beperkt tot het binnenland. Aan de kust zijn die situaties waargenomen met extra hevige en hoge golven, die als gevolg van harde windvlagen opstuwen. “Daar zijn de dammen die we in 2015 hebben opgeworpen niet tegen bestand, vooral daar waar er geen mangrove is en geen modderbanken voorkomen. Mijn hypotheses over de mogelijke oorzaak dat na winst er verlies is opgetreden, moeten worden aangenomen of verworpen, maar daarvoor zijn studies nodig”, zegt Naipal.

De professor, die hydroloog is, legt in zijn presentatie uit dat klimaatverandering, waar volgens internationale metingen en data wel degelijk sprake van is in dit geval, de situatie te Weg naar Zee alleen maar heeft verergerd. Het is een kracht die on top of de situatie zit en alleen maar erger wordt. Dat is hier ook het geval, als gevolg van buitensporige zware en hoge golven. Naipal: “In 2022 zijn de opgeworpen dammen enigszins verhoogd door het ministerie van Openbare Werken, maar dat waren voorlopige opgeworpen aarden dammen, met de bedoeling dat er een duurzame oplossing zou komen. Welke oplossing is niet iets van mij of de universiteit, maar van de overheid. Duurzaam is wel voor langere tijd. Dat kan zijn grijs/groen (betonnen dijk gecombineerd met natuurlijke bescherming, … red.), het kan grijs zijn of volledig groen, maar voor alles wat je gaat doen moet je het materieel, de mensen en financiële bronnen hebben. Als er één ontbreekt is het fout en onmogelijk.” Hij stelt dat daarnaast elke oplossing van invloed zal zijn op een bestaande situatie. In elk geval was het niet bestemd voor en bestand tegen een lange termijn cyclus. Voor Naipal is wat nu gebeurt een ‘eyeopener’ en bevestiging van hoe kwetsbaar de kustvlakte is. “Dat men dit ziet gebeuren en nog geen maatregelen treft op andere locaties, zoals Paramaribo-Noord is tekenend. Wat de natuur je gegeven heeft, is weg en als je nu probeert de functie van de natuur over te nemen, gaat dat niet zonder slag of stoot. Je krijgt ook niet alles terug wat de natuur je heeft gegeven. Je raakt veel meer kwijt met een enorme impact voor het land, de economie en de samenleving. De grens wordt verlegd en alle middelen die je nu wil inzetten kosten geld dat anders kan worden gebruikt.”

Baggeren Op basis van dataverzameling over natuurlijke processen en handelingen gepleegd door de mens, noemt Naipal het baggeren van de Surinamerivier een mogelijk samenvloeiing van omstandigheden die hebben bijgedragen aan de huidige situatie. “Met alle zekerheid is dat nu niet vast te stellen. Het zal goed moeten worden onderzocht.” Met coördinatiepunten in zijn presentatie toont de wetenschapper aan waar modderbanken voorkomen en hoe die zich voortbewegen van oost naar west. Bij het ingraven, baggeren op een bepaald punt, wordt naar zijn weten de beweging van de modder onderbroken. In plaats van een natuurlijke werking ontstaat een situatie waarbij het sediment (modder) gaat bezinken en wordt weggebaggerd. Dat het strand van Braamspunt vrijwel volledig is verdwenen, zou volgens hem onderzoek waard zijn. “Dit zijn hypotheses, want straks hoor je dat Naipal heeft gezegd dat het baggeren het probleem is geweest. Er zijn heel veel belangen van zowel de overheid, politiek, baggeraar als anderen. Ik zeg wel dat logisch gezien de kans groot is dat op een bepaald punt er veel minder modder is en de erosie toeneemt. Het is allemaal samengevallen. Die condities die ik heb genoemd, waren er niet toen met de bouw van de kwelders werd begonnen. Daarnaast heb je te maken met een constante stijging van de zeespiegel van elk jaar een paar millimeter. Het is niet te stoppen.”

De ultieme oplossing is volgens Naipal gebieden als Weg naar Zee tot natuurgebied  te maken. De mensen die er wonen en hebben geïnvesteerd moeten worden gecompenseerd. Hij heeft bij de overheid over deze verergerde situatie aan de  bel getrokken. Daarin komen verschillende oplossingsmodellen voor. “Ik heb ervoor gewaarschuwd, laatst nog in februari tijdens een bezoek van een wetenschappelijk team uit Nederland. Ik heb laten zien wat ons staat te wachten. Ik ben maar een wetenschapper die in de modder staat om te laten zien wat mogelijk is. Ik heb er niet voor gekozen beleid te maken.” Ruim een jaar vóór de recente dambreuk heeft hij het ministerie van Openbare Werken, Nationaal Coördinatiecentrum voor Rampenbeheersing en andere instanties gewaarschuwd en ingelicht. Hij heeft zelfs gevraagd of er in het uiterste geval een plan B is om mensen te evacueren. “Er wordt daarover niet gesproken, maar wel constant over hoe we ons gaan verdedigen tegen de natuur. Dat is een onmogelijke zaak en een plan heb ik in elk geval niet gezien.”

Deskundigheid De wetenschapper gaat op zijn eigen manier om met de kritiek die aanzwelt en de beschuldigende vinger waarmee naar hem wordt gewezen. “Sommige mensen stellen ‘als jij er niet was, was er allang een dijk gekomen’. Ik ben inderdaad gekomen in de periode dat er een dijk was toegezegd door regering op regering, lang voordat ik met het project begon. Ook toen ik bezig was zou een dijk worden gebouwd. Er lopen tal van verhalen, maar niemand komt om ze te ontzenuwen met juiste informatie, met wetenschappelijke data lang vóór mijn tijd.” Naipal verwijst naar onder meer uitgebreide studies en rapportages over de kust van Suriname, de kwetsbaarheid ervan en wat daaraan moet worden gedaan. Zo is vrijwel het hele noorden van Paramaribo niet geschikt voor woningbouw of als industrieterrein. Het is zelfs getypeerd en ingesteld als bufferzone die moet worden overgelaten aan natuurlijke processen. “Er wordt over mij een beeld gevormd en ik ben mij ervan bewust dat dat niet makkelijk is te bestrijden, maar er moet iemand zijn die zaken ontzenuwt en zegt wat moet worden gezegd. Het ligt aan de keus die wordt gemaakt door de politiek. Ik wil waarschuwen dat ook als straks het water is weggetrokken de ramp niet voorbij is. Voormalig CI-S-directeur John Goedschalk deelt de mening en standpunten van Naipal. “Het is bijna niet meer om verbaasd over te zijn. Het probleem ligt niet aan het kwelder project en ook niet aan de deskundigheid van meneer Naipal. Het ligt aan het feit dat men het project niet serieus genoeg genomen heeft, de adviezen en waarschuwingen van Naipal naast zich heeft neergelegd en geen verdere inhoud aan het project heeft gegeven.” Naipal zegt de kritiek die wordt geuit en de toon die wordt aangeslagen niet te zien als ‘stank voor dank’. “Ik ben misschien tekortgeschoten in het overbrengen van de boodschap. Het is een nieuwe wijze van leven met de natuur; haar te respecteren omdat zij alles geeft, zuurstof, milieu, gezond water, biodiversiteit en dat moet worden achtergelaten voor de generaties die na ons komen. Dat is duurzaamheid. Teruggeven wat je hebt gebruikt. Ik heb ook geen spijt. Ik hanteer een ‘no regret option’ omdat ik de natuur geen geweld heb aangedaan.”

UNITEDNEWS